NAUKA NA ŚWIĘTA
2017-04-15 11:22:38
W okresie świąt pielęgnujemy więzi rodzinne i odnawiamy dawne kontakty. Zaproś do stołu także naukę i przypraw nią swoje Wielkanocne śniadanie.
CHEMICZNE JAJO
Skorupka jaja składa się głównie z węglanu wapnia – związku chemicznego, występującego także w większości muszli morskich. Powłoka skorupki jest szczelna tylko na pierwszy rzut oka. W rzeczywistości ma tysiące małych porów (średnio około 9000), które pozwalają gazom swobodnie przenikać w obie jej strony.
Białko jaja to głównie woda (90%) oraz różne białka. Niektóre z nich, takie jak albumina, są pożywieniem dla rozwijających się piskląt i jednocześnie blokują działanie enzymów trawiennych kury. Konalbumina dostarcza zarodkowi żelazo i zapobiega infekcjom. Owomucyna zagęszcza białko jajka i chroni pisklę przed chorobami.
Żółtko zawiera znaczną ilość kwasów tłuszczowych, takich jak kwas oleinowy, palmitynowy i linolowy oraz cholesterol. Są w nim także rozpuszczalne w tłuszczu witaminy (A, D, E i K). Kolor żółtka jest konsekwencją obecności dwóch związków chemicznych – luteiny i zeaksantyny. Zaliczamy je do grupy karotenoidów. Tych samych, które nadają pomarańczowy kolor marchewce.
JAJECZNE CIEKAWOSTKI
Kury udomowiono prawdopodobnie już w szóstym tysiącleciu przed naszą erą w Chinach. Są zwierzętami inteligentnymi, zdolnymi do empatii i odczuwającymi stres. Komunikują się za pomocą 24 różnych rodzajów odgłosów.
Barwa skorupki jaja jest cechą genetyczną kury. Jajka białe znoszą Leghorny. To najbardziej rozpowszechnione rasa niosek. Mają białe upierzenie, jedzą o 40% mniej niż ptaki innych ras i znoszą w pierwszym roku nawet 300 jaj. Kury pozostałych ras dają jaja w kolorze beżowym lub brązowym. Wbrew popularnym opiniom, kolor skorupki nie ma związku z żywieniem kury ani wpływu na wartość odżywczą jajka.
Nieoficjalny rekord na największe kurze jajko na świecie należy do mieszkanki kurnika w Kuriankach II ( woj. podlaskie). Ważyło ono 183 g, miało 8,8 cm długości i 19,2 cm w obwodzie.
Kura, która zniosła najmniejsze jajo na świecie pochodziła z farmy w Derbyshire w Wielkiej Brytanii. Jajko miało 2,5 cm długości, 2 cm w obwodzie oraz 7,3 g wagi.
Zapach kurzych piór odstrasza komary Anopheles gambiae, roznoszące malarię. Pokazują to badania prowadzone w Etiopii przez zespół Rickarda Ignella z Uniwersytetu w Uppsali.
Jajko było inspiracją architektoniczną. W 1940 r. natchnęło włoskiego architekta Filippo Brunoleschiego, który opracował technikę budowy kopuł i wykorzystał ją tworząc kościół Santa Maria del Fiore we Florencji. Tak rozpoczął się renesans.
Najdroższe i najbardziej znane jaja na świecie to jajka Fabergé. Były wielkanocnymi upominkami carów na dworze Romanowów. Pierwsze powstało w 1884 r. na zlecenie Aleksandra III. Tradycję ojca kontynuował Mikołaj II. Jajka Fabergé wykonywano ze złota, srebra, kamieni szlachetnych, kości słoniowej, masy perłowej i zdobiono emalią. Wewnątrz znajdował się prezent – niespodzianka.
Jak ustawić jajko w pionie? Tę zagadkę według legendy rozwiązał Krzysztof Kolumb. Na pewnym obiedzie, goście zazdrośni o sukcesy Kolumba stwierdzili, że przepłynięcie oceanu to najprostsza rzecz na świecie. Kolumb spytał, czy ktoś z nich potrafi postawić jajko w pionie. Nikomu się nie udało, a Kolumb skruszył lekko skorupkę i ustawił jajko. Teraz, kiedy pokazałem jak, każdy potrafi to zrobić. I jest to najłatwiejsze na świecie. – powiedział Kolumb.
KOSMICZNE JAJA
Jajko na niebie? I to nie jedno!
Galaktyka Jajko Sadzone (zwana też NGC 7742, PGC 72260 lub UGC 12760) to mał galaktyka spiralna o umiarkowanie aktywnym jądrze. Znajduje się w gwiazdozbiorze Pegaza. Ze względu na żółty blask jądra, jaśniejszego niż w przypadku innych galaktyk tego rozmiaru, przypomina jajko sadzone.
Mgławica Zepsute Jajko (lub Mgławica Tykwa) jak jajo nie wygląda. Znajduje się w gwiazdozbiorze Rufy, w odległości około 5000 lat świetlnych od Ziemi. Nazwa została jej nadana z powodu dużej zawartości siarki, której związki odpowiadają za zapach zepsutego jajka.