Te miejscowości mają 950 lat
2015-08-24 3:52:51
Mimo że człowiek na ziemiach polskich obecny był „od zawsze”, to w historii liczą się daty lokacji bądź pierwszej wzmianki w źródłach. Tzw. falsyfikat mogileński z 1065 (1155) roku wymienia cały szereg miejscowości na Mazowszu, z których część stanowić miała uposażenie klasztoru benedyktynów w Mogilnie.
Robert Szydlik
r.szydlik@tio.com.pl
Mylne datowanie
Wymieniony wyżej dokument jest jednym z najstarszych w dziejach polski falsyfikatem. Oto bowiem sporządzony najprawdopodobniej w 1155 roku dokument wymienia posiadłości benedyktynów z klasztoru w Mogilnie koło Gniezna, które mieli oni otrzymać od księcia (a późniejszego króla) Polski Bolesława Śmiałego. Wykaz miejscowości był zapewne podany uczciwie, nie mniej benedyktyni – być może w obawie, by ich praw niezakwestionowano – opatrzyli dokument dają o 90 lat wcześniejszą. Nie zmienia to faktu, że w literaturze – przy świadomości tego adatowania – wymienia się utrwaloną w przekazie datę 1065 r. Według tego zapisu mamy na Mazowszu cały szereg osad i miast, które mogą w tym roku obchodzić swoje 950-lecie. Wiele z nich istniało już zapewne wcześniej, ale to pierwsza wzmianka daje początek temu, co nazywamy historią w odróżnieniu od tradycji ustnej czy legendy. To, że nadania te były starsze niż rok 1155 jest pewne, bowiem w 1065 roku Mazowsze było częścią księstwa (od 1076 królestwa) Polski, a w roku 1138 nastąpiło rozbicie dzielnicowe i Mazowsze na cztery stulecia stało się odrębnym bytem państwowym (choć w różnych okresach zależnym, na różnych zasadach, okresowo też niezależnym od królów z Krakowa). To przemawia za możliwością przyjmowania, np. dla jubileuszów, daty 1065 r.
Duże miasta i małe wioski
Wśród wymienionych w dokumencie miejscowości znajdujemy szereg dzisiejszych północno-mazowieckich miasteczek ale także niemało wsi – parafialnych, gminnych, a nawet niewielkich przysiółków. Części z miejscowości znanych z dokumentu mogileńskiego dziś już odnaleźć nie sposób. Albo zniknęły w pomroce dziejów, albo zmieniły swoje nazwy. Każda jednak z miejscowości w tym spisie obecnych może się szczycić „starożytną” metryką. Większość znanych dziś miejscowości na Mazowszu powstała w XIV-XV w., a część znacznie później. Tu omawiane mogą pochwalić się rodowodem sięgającym XI-XII w. Dokument wymienia m.in.: Ciechanów, Bielsk, Maków, Serock, Płock, Płońsk, Raciąż, Wyszogród, Nasielsk, Sochocin, Wiznę, Zakroczym, Wyszogród czy Kamion (dziś część stołecznej dzielnicy Praga Południe). Nikogo nie dziwią w tym spisie miasta i miasteczka (dzisiejsze i dawniejsze), ale na uwagę zasługują też wsie: Grzebsk, Stupsk, Szreńsk oraz takie jak Gołębie (dziś w gm. Świercze pow. pułtuskiego) albo Stare Orzechowo (gm. Pomiechówek pow. nowodworskiego).
Jubileusz za jubileuszem?
Ciekawie w ilu miejscowościach wymienionych w przywołanym tu dokumencie żywa jest świadomość jubileuszu. 1000-lecia tych miejscowości większość z nas nie dożyje, ale 950-lecie to też okrągła rocznica. Najhuczniejsze obchody, w tym dni benedyktyńskie, zorganizowano w lipcu w samym Mogilnie. Uroczystości jubileuszowe zaplanowano na wrzesień w Zakroczymiu i wielu innych miejscowościach odnotowanych w tym średniowiecznym dokumencie. Czy świętować będą również Serock, Gołębie (gm. Świercze) i Stare Orzechowo (gm. Pomiechówek). Zapewne w tej czy innej formie historia ta zostanie przypomniana. Do uroczystości dożynkowych pozostał jeszcze miesiąc – półtora. Być może warto tu i ówdzie rozszerzyć program uroczystości choćby o pokazy walk rycerskich?