Aktualności z Fortu III w Pomiechówku
2020-06-25 1:20:10
W cyklu Aktualności z Fortu III w Pomiechówku publikujmy kolejne wiadomości o najnowszych wydarzeniach i odkryciach związanych z Fortem III w Pomiechówku. Przypominamy, że Fort III w Pomiechówku był w czasie II wojny światowej najstraszniejszą gestapowską katownią na Mazowszu. Fundacja dba o upamiętnienie tego zapomnianego miejsca, oraz pracuje nad utrwaleniem losów więźniów. Zapraszamy na stronę www.forttrzecipomiechowek.org oraz do lektury poniższych wiadomości
Pani Janina z synem, na około pół roku przed aresztowaniem
Serce „Amicisa”
Czas pandemii uniemożliwia Fundacji spotkania z rodzinami więźniów, ale nie uniemożliwia pracy nad poszukiwaniem bliskich ofiar Fortu III w Pomiechówku. W ostatnim czasie udało się Fundacji nawiązać kontakt z mieszkającą poza granicami kraju Panią Moniką Karłowicz – Novik, córką Pani Janiny Karłowicz, ps. Amicis. Oto skrót uzyskanych informacji.
W czasie II wojny światowej rodzina Państwa Karłowicz (rodzice i troje dzieci) przenieśli się spod Warszawy w okolice Pułtuska, gdzie się urodzili, wychowali i ukończyli gimnazjum. Ojciec Pani Moniki był podporucznikiem rezerwy (zdemobilizowanym na początku wojny). Aby jakoś przetrwać wojnę założyli sklep spożywczy w Grodku Rządowym (gmina Obryte, powiat pułtuski). Okolice te były wcielone do III Rzeszy. Pastwo Karłowicz szybko wstąpili w szeregi Armii Krajowej. Pod koniec wojny Pan Karłowicz został komendantem Obwodu Pułtuskiego a Pani Janina łączniczką Inspektoratu Płońskiego. Dzięki temu, że posiadali sklep, Pani Janina miała pozwolenie na poruszanie się po dość dużym terenie, w celu zdobywania towaru dla zaopatrzenia sklepu. Wykorzystywała to do działalności konspiracyjnej. Jeździła do Ciechanowa, Sierpca, Płocka, Wyszkowa. Czasami zabierała ze sobą jedno z dzieci – dla odwrócenia uwagi Niemców. Pomagała jej też znajomość niemieckiego, którego nauczyła się zaraz na początku wojny.
Została aresztowana przez gestapo 10 czerwca 1944 roku. Jej mąż i najstarszy syn już się w tym czasie ukrywali (dekonspiracja struktur AK postępowała). Pani Janina nie ukrywała się, nie chciała zostawić bez opieki dwójki pozostałych dzieci. Została zamordowana w Forcie III w Pomiechówku w masowej egzekucji z 30 lipca 1944 r. Ciało jej zostało ekshumowane w 1948 r. i pochowane w zbiorowej mogile na cmentarzu w Pomiechowie.
Konspiracyjny pseudonim „Amicis” pochodzi od autora książki „Serce” – Edmunda de Amicisa. Książkę tę Państwo Karłowicz zabrali ze sobą z Warszawy do Gródka.
CZTERY NIEZNANE ZDJĘCIA FORTU III
Pan Adam Traczyk wypatrzył na niemieckim portalu aukcyjnym, Pan Krzysztof Kylon Franciszewski kupił i sprowadził do Polski oraz ofiarował Fundacji cztery nieznane dotąd zdjęcia Fortu III w Pomiechówku, z września – października 1939 r. Prezentujemy je poniżej:
-
- 2. Aby oddać wartość drugiego z ofiarowanych Fundacji zdjęć można zacytować eksperta Fundacji – Piotra Skoniecznego, który powiedział „To zdjęcie z armatą to naprawdę unikat. To jest 76 mm armata polowa wz. 1902, nazywana popularnie przez żołnierzy „prawosławną”, bo została po Rosjanach. Właśnie ta armata na zdjęciu jest wymieniana w raportach i meldunkach o stanie uzbrojenia Fortu III w Pomiechówku z września 1939 r. Nie myślałem że zobaczę kiedykolwiek armatę prawosławną z Fortu III. A jednak!”.
-
- 4. Na zdjęciu numer cztery, które darował Fundacji Pan Krzysztof Kylon Franciszewski, widać otwarty schron amunicyjny na prawym barku Fortu – obok tzw. górki, czyli miejsca masowych egzekucji (miejsce egzekucji jest za widocznym budynkiem). Przez widoczne, otwarte drzwi Niemcy wprowadzali więźniów do środka schronu, po czym bocznym wyjściem wyprowadzali wprost pod szubienicę (wieszali nawet po 20 osób jednocześnie). Na zdjęciu widać zniszczone tory kolejki wąskotorowej, które rozchodziły się w tym miejscu w dół – do bramy wejściowej i w prawo – w kierunku placów broni. W drzwiach być może stoi armata. Na stronie www Fundacji znajdują się zdjęcia z innymi ujęciami tego samego miejsca (i wiele innych) zrobione przez Niemców w czasie zajmowania Fortu we wrześniu 1939 r. Zapraszamy do porównań.
-
- 3. Na trzecim zdjęciu widać dziedziniec Fortu III w Pomiechówku, tuż po zajęciu go przez Niemców we wrześniu 1939 r. Widać budynek koszar, w którym w czasie II wojny światowej Niemcy przetrzymywali więźniów, kuchnię polową oraz tory kolejki wąskotorowej, którą dostarczana była do Fortu amunicja.
-
- 1. Jako jedyne znane zdjęcie, pokazuje jak wyglądała prawa brama Fortu III w Pomiechówku (brama po prawej stronie kaponiery). Dla potrzeb rekonstrukcji – zdjęcie jest bezcenne.