Stopa cukrzycowa – objawy, przyczyny, rozwój i leczenie

Cukrzyca jest chorobą przewlekłą. Charakteryzuje się hiperglikemią, czyli tzw. podwyższonym poziomem cukru we krwi i wieloma powikłaniami dotyczącymi skóry.

Częstotliwość występowania cukrzycy wzrasta. Szacuje się, że na tą chorobę choruje 7% ludzi, co oznacza, że cukrzykami jest 370 milionów osób na świecie. Rozpatrując grupy wiekowe, u osób po 60 roku życia na cukrzycę choruje blisko 20% grupy. Cukrzyca została uznana za duży problem społeczny ze względu na obecne dane i niebezpieczeństwo powikłań.

Na szczególne ryzyko rozwoju cukrzycy narażone są osoby otyłe, obciążone nadciśnieniem tętniczym, chorobami serca oraz genetyką rodzinną. Podstawą rozpoznania choroby są pomiary glikemii we krwi na czczo i po obciążeniu glukozą. Na podstawie różnic etiopatogenetycznych wyróżnia się dwa typy cukrzycy:

TYP I- CUKRZYCA INSULINOZALEŻNA – Początek choroby zazwyczaj pojawia się w młodym wieku (do 30 roku życia). Powodowana jest niedostateczną ilością produkowanej insuliny.

TYP II- CUKRZYCA INSULINONIEZALEŻNA – Początek choroby w późnym wieku (po 40 roku życia). Prowadzi do tego niezdrowy tryb życia i otyłość. W wyniku różnorodnych procesów dochodzi do rozwoju inuslinoodporności (utrata wrażliwości docelowych komórek na działanie insuliny, np. upośledzenie funkcjonowania receptorów insulinowych. Cukrzyca typu II jest chorobą wolno postępującą.

Do objawów I TYP-u cukrzycy zalicza się: ogólne osłabienie, senność, zmęczenie, nadmierne pragnienie, drażliwość, chudnięcie, częste oddawanie dużej ilości moczu, nieostre/podwójne widzenie, infekcje układu moczowo-płciowego oraz objawy skórne. Długotrwała i niewyrównana cukrzyca jest punktem wyjścia dla bardzo zróżnicowanych zmian skórnych. Objawy skórne mogą się również rozwinąć w pierwszych latach trwania cukrzycy, a sporadycznie obserwowane są już zanim stwierdzi się nieprawidłowe poziomy glikemii. Objawy skórne stóp to okresowa utrata czucia w stopach, suchość, świąd skóry, uczucie mrowienia skóry, łatwość powstawania ‘’siniaków’’, upośledzone gojenie się ran, nawracające stany zapalne skóry. Pojawienie się niektórych objawów skórnych są sygnałem do pilnego zbadania poziomu glikemii, ponieważ istnieje duże prawdopodobieństwo, że doszło do rozwoju cukrzycy. Prawidłowe rozpoznanie objawów i skojarzenie faktu wcześniejszego rozpoznania cukrzycy, umożliwi wdrożenie leczenia, które na pewno poprawi rokowania w przyszłości.

Inną grupą objawów są zmiany, które również mogą wystąpić w przebiegu omawianej choroby, ale są typowe dla innych schorzeń. Takim klasycznym przykładem zmian skórnych rozwijających się w przebiegu cukrzycy jest tzw. obumieranie tłuszczowate (necrobiosis lipoidica). Pacjenci powinni być świadomi, co do istniejącego zagrożenia i poddawać się badaniom kontrolującym krew. Zmiany pojawiają się na wyprostnej powierzchni podudzia (są pojedyncze lub mnogie), obejmują jedną bądź dwie kończyny dolne. Początkowo mają postać różowo-brunatnych grudek, które stopniowo powiększają się. W obrębie zmian mogą pojawić się owrzodzenia, świąd lub utrata owłosienia.
Dermatopatia cukrzycowa objawia się nagłym pojawieniem się wykwitów, zwanych plamkami Binkleya lub cukrzycowymi. U podłoża powstawania plamek Binkleya leży mikroangiopatia oraz upośledzona funkcja bariery skórnej. Zmiany lokalizuje się na przednich powierzchniach podudzi, rzadziej we grzbiecie stopy i udach.

Inną chorobą skórną występującą u chorych z cukrzycą jest ziarniniak obrączkowaty – pojedyncze grudki w kolorze skóry lub czerwonego koloru. Grudki zlewają się, tworząc pierścieniowate lub nieregularne struktury. Powiększają się obwodowo. Schorzenie występuje w pięciu klinicznych odmianach: ograniczona, podskórna, łukowata, rozsiana i perforująca. Typowe zmiany skórne mogą pojawić się w każdym wieku. Zmiany skórne nie dają dolegliwości bólowych. Mogą tylko swędzieć. Zmiany mają wieloletni przebieg i rzadko występują samoistnie.

Jednym z najczęstszych i najgroźniejszych powikłań długo trwającej i źle kontrolowanej cukrzycy jest stopa cukrzycowa. Ryzyko rozwoju tego powikłania w ciągu całego roku sięga ponad 20%. W przebiegu cukrzycy dochodzi do rozwoju nieprawidłowości w budowie i funkcji dużych i małych naczyń krwionośnych, a także nerwów. Biorąc pod uwagę patogenezę stopy cukrzycowej wyróżnia się:

TYP stopy cukrzycowej niedokrwiennej (rozwija się na skutek pogorszenia ukrwienia w obrębie stopy).

TYP stopy cukrzycowej neuropatycznej (uszkodzenie obwodowego układu nerwowego –neuropatia ruchowa, czuciowa i autonomiczna).

Tkanki stóp, gdy są niedostatecznie ukrwione stają się gorzej odżywione i niedotlenione. Następuje zanik mięśni i złe gojenie się ran, owrzodzeń. Przyczyna pojawienia się zmian (niewyrównana cukrzyca) sprzyja rozwojowi miażdżycy tętnic, zmian zwyrodnieniowych dużych i małych naczyń krwionośnych. Źle ukrwiona skóra staje się sucha, zbyt napięta i zasiniona (stanie) lub blada (leżące). Pogrubienie i zmatowienie płytek paznokciowych, utrata owłosienia i zimne stopy (niedokrwione). Budowa układu kostno-stawowego także ulega deformacji i upośledzenia chodzenia.
Neuropatia jest częstym powikłaniem cukrzycy. Uszkodzenie układu nerwowego objawia się zaburzeniami czucia i bólu, a także drętwieniem. Ból nasila się zazwyczaj w nocy. Następuje uczucie mrowienia i kłucia. Niedoczulica pojawia się w dystalnych częściach kończyn (palce), a następnie obejmuje śródstopie, całą stopę, podudzie. Należy pamiętać, iż brak czucia powoduje łatwe uszkodzenie skóry w wyniku urazu mechanicznego. Biorąc pod uwagę zaburzenie krążenia w dużych i małych naczyniach, nawet drobna rana może stać się groźnym, długo niegojącym się owrzodzeniem. Obserwowany u chorych na cukrzycę rumień oraz podwyższona temperatura również są objawem neuropatii autonomicznej, wywołującej rozszerzenie naczyń krwionośnych. Neuropatia ruchowa i zaniki mięśniowe kończyn dolnych doprowadzają do licznych nieprawidłowości w budowie stopy (stopa opadająca, palce mioteczkowate, szponiaste, koślawość).

Reasumując objawy stopy cukrzycowej z niedokrwieniem tj. nasilony ból, tętno na stopie jest obecne, występuje zaburzenie czucia, skóra stopy w kolorze barwy różowej, owrzodzenia neuropatyczne (podeszwowa, grzbietowa, powierzchnia stopy w dystalnej części), pojawiające się modzele, pęknięcia w jego obrębie (martwica), owrzodzenie głębokie dochodzące do kości.
Pacjenci z cukrzycą powinni w szczególności dbać o zachowanie zdrowej skóry stopy, unikać zachowań niosących ze sobą ryzyko urazów i zakażeń. Najważniejszym działaniem profilaktycznym i leczniczym każdego chorego z cukrzycą jest utrzymywanie prawidłowych poziomów glikemii. Jeśli dojdzie do rozwoju stopy cukrzycowej należy być świadomym powagi sytuacji i spełniać zalecenia specjalistów.

Leczenie powinno być prowadzone pod kontrolą (diabetologów, dermatologów, chirurgów naczyniowych, rehabilitantów i ortopedów).

Istotnym elementem zapobiegania urazom jest korzystanie z profesjonalnych usług podologa, podczas obcinania paznokci, czy usuwania modzeli i odcisków. Owrzodzenia u pacjentów za zmianami neurologicznymi i naczyniowymi leczy się bardzo trudno.

Podstawę stanowią gojące preparaty zawierające srebro i aktywne opatrunki. Pierwsze przyśpieszają eliminację mikroorganizmów, a drugie umożliwiają dobra warunki do odbudowy tkanek. Bardzo głębokie owrzodzenia wymagają intensywnego leczenia szpitalnego, a przede wszystkim wsparcia chirurgicznego (usuwanie martwiczych tkanek i nacinania ropni – sączkowanie). Ostatni stadium stopy cukrzycowej jest rozległy zgorzel, czyli sepsa (posocznica). Na takim etapie rozwoju leczenie jest często nieskuteczne. Należy wykonać amputację kończyny dolnej. Zakres zabiegu zależy od zmian miejscowych, stopnia upośledzenia, krążenia dolnych i górnych kończyn i ogólnego stanu zdrowia chorego.

Komentarze