Aktualności z Fortu III w Pomiechówku

W cyklu Aktualności z Fortu III w Pomiechówku publikujmy kolejne wiadomości o najnowszych wydarzeniach i odkryciach związanych z Fortem III w Pomiechówku. Przypominamy, że Fort III w Pomiechówku był w czasie II wojny światowej najstraszniejszą gestapowską katownią na Mazowszu. Fundacja dba o upamiętnienie tego zapomnianego miejsca, oraz pracuje nad utrwaleniem losów więźniów. Zapraszamy na stronę www.forttrzecipomiechowek.org oraz do lektury poniższych wiadomości

Zdjęcia rodzinne z Nasielska

Fundacji Fort III Pomiechówek udało się dotrzeć do pięknych, przedwojennych, rodzinnych zdjęć z Nasielska. W dniu 31 maja 1943 r. z życia rodziny na zdjęciu obok zniknęli: stojący po prawej stronie – Mieczysław Laskowski i siedzący na środku – Tadeusz Kwiatkowski. Obaj powieszeni przez Niemców w Forcie III w Pomiechówku, za przynależność do AK.

Zdjęcie obok przedstawia Mieczysława Laskowskiego jako małego chłopca – z mamą Antoniną. Pan Mieczysław Laskowski został aresztowany przez gestapo w Nasielsku, na początku kwietnia 1943 r. Wraz z nim aresztowany został brat – Wacław Laskowski, wymieniony wcześniej szwagier – Tadeusz Kwiatkowski oraz inni członkowie AK z Nasielska (będziemy o tym jeszcze pisać). Wszyscy trafili najpierw do siedziby gestapo w Nowym Dworze Mazowieckim a potem do Fortu III w Pomiechówku. W dniu 31 maja 1943 r. Niemcy zamordowali w Forcie około 50 żołnierzy AK, w tym Mieczysława Laskowskiego oraz Tadeusza Kwiatkowskiego. Wacław Laskowski trafił do obozu koncentracyjnego.

Obok prezentujemy zdjęcie Pana Tadeusza Kwiatkowskiego z córką – 1930 r. Fundacja poszukuje członków rodziny pana Tadeusza.

W tym samym czasie Instytut Pamięci Narodowej nagrał na taśmie filmowej rozmowę z panem Dariuszem Suwińskim z Nasielska. W kwietniu 1943 r. do Fortu III w Pomiechówku trafiło również dwóch braci Suwińskich z Nasielska: Jerzy i Aleksander (ojciec pana Dariusza). Obaj w ramach tej samej akcji rozbicia przez gestapo części struktur AK na Mazowszu. Jerzy został zamordowany w Forcie przez Niemców, w dniu 31 maja 1943 r. Aleksander przeżył (trafił do KL Mauthausen). Cudem w ręce rodziny dostała się marynarka, którą przed wejściem na szubienicę miał na sobie Jerzy. Aleksander odnalazł ją wśród rzeczy znajdujących się w więziennej pralni i przerzucił przez mur Fortu. Przechowywana była przez matkę braci Suwińskich – panią Stefanię przez wiele lat – jak relikwia. Pani Stefania chciała, aby po jej śmierci marynarka została włożona do jej trumny. Syn Aleksander spełnił życzenie matki.

Na zdjęciu: siedzą rodzice – Stefania i Aleksander Suwińscy; stoją: od lewej – Jerzy, Aleksander po prawej, w środku ich siostra Maria.

Warto dodać, że Jerzy był studentem kiedy został aresztowany przez gestapo i osadzony w Forcie III w Pomiechówku. Działał w nasielskim AK pod pseudonimem Słowik i Szkwał. Otaczał się przyjaciółmi, którzy bardzo go lubili, choć był bardzo spokojny i mało przebojowy. Jakiś czas spędził nawet w seminarium. Jego rodzice do śmierci mentalnie się z nim nie rozstali.

Na zdjęciu obok znajduje się Jerzy Suwiński w mundurku szkolnym.

Aleksander Suwiński (ps. Wir) został aresztowany przez gestapo razem ze starszym bratem. Pracował wtedy w Nasielsku jako sprzedawca, w należącym do Niemców „sklepie żelaznym”. Po kilkudniowym pobycie na gestapo w Nowym Dworze Maz. trafił do Fortu III w Pomiechówku. Nie przyznał się do przynależności do AK, wytrzymał bestialskie przesłuchania (do końca życia miał ślady pogryzień przez psy na nogach) i być może dlatego przeżył. Został skierowany do KL Mauthausen. Czasem wspominał długą podróż pieszą do KL Mauthausen, z wielką kolumną więźniów. Po wyzwoleniu obozu przez wojska amerykańskie musiał pozostać w Niemczech, ponieważ z powodu bardzo złego stanu zdrowia od razu trafił do amerykańskiego szpitala polowego. Wrócił do domu dopiero w 1946 r.

zaświadczenie o zatrudnieniu w ramach UNRRA. Więcej zdjęć w Bazie Więźniów.

Dziesięciu z Brodowa

Było wiele charakterystycznych grup więźniów Fortu III w Pomiechówku. O jednej z nich – z Brodowa udało się Fundacji ustalić nieco więcej szczegółów.

Skontaktowała się bowiem z Fundacją pani Elżbieta Koper – wnuczka pana Wincentego Jaskułowskiego. Dziadek – przedwojenny żołnierz (herbu Radwan), został zatrzymany przez gestapo wraz z wieloma innymi mężczyznami z Brodowa, w dniu 18 czerwca 1944 r. Była to akcja odwetowa gestapo za zlikwidowanie w Winnicy koło Pułtuska niemieckiego żandarma Tilińskiego. Spośród zatrzymanych Niemcy wybrali dziesięciu mężczyzn i uwięzili ich w Forcie III w Pomiechówku. Byli to: Wincenty Jaskułowski, Tadeusz i Edward Wroniewscy, Lucjan Pielarski, Bronisław Pałaszewski, Stanisław Brodowski, Władysław Sokołowski, Witold Sanajca, Lech Tański i Piotr Skurczyński. Wszyscy zostali zamordowani przez Niemców w masowej egzekucji z 30 lipca 1944 r. Ciała ich zostały ekshumowane w kwietniu 1945 r. i przeniesione przez rodziny na cmentarz w Strzegocinie.

Fundacja podejmuje starania aby ustalić losy pozostałych osób z grupy 10 z Brodowa, podobnie jak okoliczności owej akcji w Winnicy, w której zginał żandarm Tiliński.

Na zdjęciu pan Wincenty Jaskułowski (po prawej stronie).

Ruszyły ekshumacje na Forcie

2

Ruszył kolejny etap prac archeologicznych na Forcie III w Pomiechówku. Tym razem przedmiotem badań IPN, będzie przede wszystkim tzw. górka, czyli miejsce straceń na prawym placu Fortu. Będziemy informowali o przebiegu prac.

Biuro Upamiętniania Walk i Męczeństwa IPN na swoim profilu FB poinformowało, że podczas prowadzonych na Forcie III prac ekshumacyjnych zlokalizowane zostały na tzw. górce ślady czterech zbiorowych mogił więźniów. Czekamy na dalsze wieści.

Zdjęcie 8: Zdjęcie z profilu FB IPN.

Komentarze